Əbdür-Rəhman əs-Səədi. Quran Təfsiri

\^

“ƏL-BƏQƏRƏ”

(“İNƏK”) SURƏSİNİN

ŞƏRHİ

ﭑ       ﭒ  ﭓ  ﭔ 

Mərhəmətli və Rəhmli Allahın adı ilə!

ﭑ  ﭒ 

(1) Əlif. Lam. Mim.

Biz artıq “Mərhəmətli və Rəhmli Allahın adı ilə!” sözlərinin şərhi haqqında yuxarıda bildirmişik. Quran surələrinin böyük bir hissəsinin başlanğıc gö­türdüyü “ayrı-ayrı hərflərə” gəldikdə isə, yaxşı olardı ki, onlara şərh verməkdən çəkinək, çünki bütün möv­cud şərhlərdən heç biri müqəddəs mətnlərə istinad etmir. Lakin iman sahibi olan hər bir şəxs qəti bilmə­lidir ki, bu hərflər əyləncə xatirinə deyil, bizim dərk edə bilmədi­yimiz müdrik niyyətlə bağlı nazil edilmişdir.

ﭓ  ﭔ  ﭕ   ﭖﭗ  ﭘﭙ  ﭚ   ﭛ  ﭜ 

           (2)“Bu, (Allah tərəfindən nazil edilməsinə, haqdan gəlməsinə) heç bir şəkk-şübhə olmayan, müttəqilərə (Allahdan qorxanlara, pis əməllərdən çəkinənlərə) doğru yol göstərən Kitabdır”.

Bu elə bir əzəmətli Kitabdır ki, haqlı olaraq müqəddəs adlanır və özündə aydın həqiqəti, habelə, hətta əvvəlki Səmavi Kitablarda olmayan geniş bilikləri təcəssüm etdirir. Onun gerçəkliyi şübhə doğurmur və, nəzə­rə alsaq ki, əminlik şəkk gətirmənin əksidir, onda hər bir kəs onun həqi­qiliyinə inana, hər hansı şübhəni darmadağın etmək üçün ondan kamil biliklər mənimsəyə bilər. Bu inamı elə bir faydalı qayda təsdiq edir ki, ona görə, əgər qüsurun inkarı tərif bildirirsə, bu inkar kamilliyin əksinin olma­sını nəzərdə tutur. Bu qayda ədalətlidir, çünki sadəcə qüsurun inkarı hələ tərifləmək demək deyildir, ancaq hər hansı keyfiyyətin ortada olmamasına işarə edir.

Bütün deyilənlərdən belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, Müqəddəs Quran insanlarda elə bir inam yaradır ki, onsuz heç kim doğru yolla gedə bilməz və məhz buna görə Uca Allah onu müttəqilər üçün doğru yolun yönəldicisi adlandırmışdır. Etibarlı yönəldici insanlara haqqı yanlışlıqlar­dan, şübhələrdən ayırmaqda kömək edir, onları, qullara xeyir verən yollar­la getməyə çağırır. Allah Quranı ən geniş mənada rəhbərlik adlandırır və yönəldici sözü işlətmir. O, onu, müəyyən məqsədə nail olmaq üçün rəh­bərlik və ya müəyyən şeyə rəhbərlik adlandırma­mışdır. Bu isə o deməkdir ki, Müqəddəs Quran həm bu dünya həyatında və həm də ölümdən sonra, xeyir gətirən hər şeyin yolunu insanlara göstərir. O, bütün əsas və ikinci dərəcəli məsələlərdə etibarlı rəhbərlik kimi, həqiqəti yalandan, sağlam düşüncələri isə yanlış baxışlardan fərqləndirməyə kömək edir. O, bu dün­yada və Axirət aləmində öz həyatını qurmağın qayğısını çəkərək doğru yolla necə getmək lazım olduğunu izah edir.

Digər bir ayəsində Uca Allah buyurur: “İnsanlara doğru yolu göstərən, bu yolu açıq dəlilləri ilə aydınlaşdıran və (haqqı batildən) ayıran (Quran) ramazan ayında nazil edilmişdir...” (Bəqərə, 2/185).  Çox maraqlıdır ki, burada Quran bütün insanlar üçün etibarlı rəhbərlik adlandırıl­mışdır, halbuki həm şərh etdiyimiz ayədə və həm də bir çox başqa yerlərdə o, ancaq təqva sahibləri üçün rəhbərlik adlandırılır. Bunun bir sıra izahları var.

Birincisi, Müqəddəs Quran, əslində, bütün bə­şəriyyət üçün misli görünməmiş doğru rəhbərlikdir, lakin bədbəxt kafirlər ona diqqət yetirmir­lər və Allah­dan bu Kitabını qəbul etmirlər. Onlar həqiqəti bilir, amma ondan faydalanmırlar, çünki bədbəxt məxluq­durlar. Əməlisaleh möminlər isə, doğru yola qayıtmağa kömək edən böyük bir əsasdan artıq bərk-bərk yapışmışlar. Bu əsas – onların, Allahdan qorxmaqdan ibarət olan təqvası­dır. Allah qorxusu dedikdə, Allahın qəzəbindən qorunmağa imkan verən əməllərin yerinə yetirilməsi, Onun hökmlərinə riayət edilməsi və Onun qoyduğu qadağalara hörmətlə yanaşılması nəzərdə tutulur. Onlar öz təqva­ları sayəsində doğru yola çıxdılar və böyük nemətə nail oldular. Uca Allah buyurur: “Ey iman gətirənlər! Əgər Allahdan qorxsanız, O sizə haqla-nahaqı ayırd edən (bir nur) verər (dünyada və axirətdə çıxış yolu göstərər), günahlarınızın üstünü örtüb sizi bağışlayar. Allah böyül lütf (mərhəmət) sahibidir!” (Ənfal, 8/29). Bax buna görə, məhz təqva sahibi olan qullar Quran ayələrindən və səmavi əlamətlərdən fayda­lana bilirlər.

İkincisi, doğru rəhbərlik və öyüd-nəsihət iki növ olur. Bəziləri doğ­ru yola yönəldilir, digərləri isə doğru yolla getməyə ruhlandırılır. Təqva sahibi olan möminlər hər iki növ öyüd-nəsihətə nail edilirlər, yerdə qalan insanlara isə ikinci növ nəsihət verilmir. Onlara ancaq doğru yol göstərilir. Lakin Allah onları xeyirxah əməllər etməyə ruhlandırmır və buna görə belə öyüd-nəsihət və rəhbərlik kamil və tam hesab olunmur.

Sonra Uca Allah təqvalı iman sahiblərinin qəlbən etiqad etdikləri əqidədən və bədən hərəkətləri ilə yerinə yetirdikləri əməllərindən bəhs edir:

ﭝ  ﭞ  ﭟ  ﭠ  ﭡ   ﭢ  ﭣ  ﭤ  ﭥ 

(3) “O kəslər ki, qeybə (Allaha, mələklərə, qiyamətə, qəza və qə­dərə) inanır, (lazımınca) namaz qılır və onlara verdiyimiz ruzidən (ai­lələrinə, qohum-qonşularına və digər haqq sahiblərinə) sərf edirlər”.

Həqiqi iman o imandır ki, Allahın elçilərinin verdikləri bütün xə­bər­lərin doğruluğunu, mütilik ifadə edən davranışınla tamamilə qəbul edə­sən. İnsan ancaq gördüyünə və hiss etdiyinə inanmaqla kifayətlən­mə­mə­lidir, çünki bu halda müsəlman kafirlərdən fərqlənmir. O, Allahın nazil etdiyi və Onun Elçisinin (s.ə.s.) xəbər verdiyi, öz gözü ilə görüb əmin olması mümkün olmayan qeybə iman gətirməlidir. Məhz belə iman müsəlmanı kafirdən ayırmağa imkan verir. Mömin, Allah və Onun Elçisinin (s.ə.s.) bildirdiyi bütün xəbərlərin həqiqiliyinə, onları öz gözü ilə görüb görməməsindən asılı olmayaraq, inanır.  O, başa düşəcəyi və öz ağlı ilə dərk edə biləcəyi xəbərlərlə, başa düşə bilmədiyi qeyb arasında heç bir fərq qoymur. Məhz bu keyfiyyəti onu, dərk edə bilmədiklərinə iman gətir­məyən kafirlərdən ayırır. Onlar öz dayaz ağılları ilə ilahi vəhyləri anlama­yaraq, başa düşməyə qabil olmadıqları qeybə aid nə varsa inkar edirlər. Onların təfəkkürü xəstə və pozulmuş olduğu halda, vəhyin gerçəkliyini qəbul edən və Allahın öyüd-nəsihətinə əməl edən möminlərin düşüncəsi sağlam və pakdır.

Qeybə iman gətirmək – Uca Allahın keçmişdə olmuş və gələcəkdə olacaq hadisələr haqqında verdiyi bütün xəbərlərə inanmaq deməkdir. Bu xəbərlərə, yəni Axirət günü baş verəcək hadisələr haqqında rəva­yətlərə, Allahın ilahi sifətlərinə dair və habelə bunlarla əlaqədar Allahın elçilərinin verdikləri bütün xəbərlərə iman gətirmək də daxildir. Elə buna görə mö­minlər Allahın sifətlərinə iman gətirir və onların, keyfiyyətini qavramaq qabiliyyətinə malik olmasalar da, gerçək­liyinə əmindirlər.

Möminlərin daha bir xüsusiyyəti – onların  na­mazı lazımınca qıl­ma­sıdır. Təqva sahibi olan möminlər namazı, sadəcə, müəyyən ayinləri yerinə yetirmək üçün qılmırlar. Namaz qılmaq dedikdə, namazın şərtləri və rüknlərinin və həmçinin vacib tələblərinin müvafiq qaydada yerinə yetirilməsi və özü də onların qəlbin və bədən üzvlərinin iştirakı ilə icra edilməsi və bu zaman tələffüz edilən kəlmələrin, yerinə yetirilən hərəkət­lərin dərk edilməsi nəzərdə tutulur. Belə namaz haqqında Uca Allah buyu­rur: “...Həqiqətən, namaz (insanı) çirkin və pis əməllərdən çəkin­di­rir...” (Ənkəbut, 29/45). Məhz belə namaz qula savab gətirir. Allahın qulu düşü­nərək qıldığı namaza görə savab qazanır. Bizim şərh etdiyimiz ayəyə gəldikdə isə, namaz dedikdə ayədə fərz və nafilə namazlar nəzərdə tutulur.

Namaz qılmaqla bərabər təqvalı dindarlar ianə paylayırlar. İanə zə­kat­dan, zövcələr, qohumlar, qullar üçün nəzərdə tutulan təminat xərcli­yindən və digər vacib sədəqələrdən və həmçinin xeyriyyəçilik məqsə­dilə verilən könüllü yardımlardan ibarətdir. Uca Allah bu ayəsində məhz kimə ianə vermək lazım olduğu barədə xəbər verməmişdir, çünki belə xeyriy­yəçilik məqsədləri və sədəqəyə ehtiyacı olanlar olduqca çoxdur və həm də nəzərə almaq lazımdır ki, öz Rəbbinə yaxınlaşmaq üçün yerinə yetirilən hər bir əməli sədəqə adlandırmaq olar.

Uca Allah göstərir ki, sədəqə kimi əmlakın ancaq kiçik bir hissəsini ianə vermək olar. Belə ehsan insanlara ziyan vurmur və onlara ağır gəl­mir. Əksinə, onlar bundan fayda əldə edir və öz qardaşlarına xeyir verir­lər. Uca Allah xüsusilə vurğulayır ki, insanlar var-dövləti öz qabiliyyət­lə­rinə görə əldə etmirlər. Mal-mülkü onlara Allah nəsib etmişdir və Qüdrətli Allah bu maddi nemətləri bəxş etməklə onları çoxsaylı digər məxluqları üzərində yüksəltdiyinə görə, insanlar Ona həmd etməyə, onlara bağışlan­mış var-dövlətdən öz imkansız qardaşlarına kömək məqsədilə paylamağa borcludurlar.

Quran ayələrinin çoxunda namaz zəkatla yanaşı xatırlanır, çünki namaz Allaha səmimi ibadətin rəmzidir, zəkat və sədəqə isə məxluqlara bəslənən gözəl münasibətdir. Həqiqətən, məhz Allaha səmimi ibadət və  yaradılmışlara yardım edilməsinə yönəldilən səylər xoşbəxtliyin rəhnidir, bu keyfiyyətlər olmadıqda isə, bədbəxtçiliyin rəhnidir.

ﭦ  ﭧ  ﭨ   ﭩ   ﭪ  ﭫ  ﭬ  ﭭ  ﭮ  ﭯ  ﭰ  ﭱ  ﭲ   

(4) “O kəslər ki, sənə göndərilənə (Qurana) və səndən əvvəl göndərilənlərə (Tövrat, İncil, Zəbur və s.) iman gətirir və Axirətə də şəksiz inanırlar”.

Muhəmməd Peyğəmbərə (s.ə.s.) vəhy yolu ilə nazil edilən Quran və Sünnədir. Uca Allah belə buyurur: “...Allah sənə Quranı və Hikməti nazil etdərək bilmədiyini öyrətdi...” (Nisa, 4/113). Təqva sahibi olan dindarlar Allahın Elçisinin (s.ə.s.) gətirdiyi nə varsa, hamısına inanırlar və vəhylər arasında fərq qoymurlar. Onlar, nazil edilmiş Kitabın ancaq bir hissəsinə inanıb, digər hissəsini rədd edən, onu inkar edərək və yaxud Allahın və Elçisinin (s.ə.s.) şərhlərinin əksinə olaraq yanlış izah etməyə cəhd göstərən bidətçilərə aid deyillər. Ancaq bunlar özlərini bu tərzdə aparır və onların yanlış baxışlarını rədd edən müqəddəs mətnlərin mənasını təhrif edirlər. Əslində, onlar vəhylərin həqiqi mənasını etiraf etməyi və onlara lazımınca iman gətirməyi rədd edirlər.

Muhəmməd Peyğəmbərin (s.ə.s.) gəlməsinə qədər nazil edilmiş Kitab­lara gəldikdə isə, nəzərdə tutulan – səmavi Kitablardır. Bu Kitablara iman – Allahın elçilərinə və o Kitablarda yazılmış xəbərlərə imandan ibarətdir. Onların Tövrat, İncil (Əhdi-cədid) və Zəburdan ibarətdir. Bütün səmavi Kitablara və Allahın bütün elçilərinə iman – Allahın elçiləri arasında fərq qoymayan həqiqi mömin­lərin xüsu­siyyətidir. Bununla yanaşı onlar Axirət həya­tının varlığına da əmindirlər.

Ölümündən sonra insanın başına gələn bütün hadisələr Axirət hə­yatı adlandırılır. Allah qeyb aləminə iman gətirməyi xatırlatdıqdan sonra Axirət həyatını da xüsusilə qeyd etmişdir, çünki o, imanın əsas rüknlərin­dən və insanda qorxu, ümid və xeyirxah əməllər arzusu doğuran ən böyük amillərdən biridir. Etiqad məsələsinə gəldikdə isə, bu ad altında, özündə qətiyyən şübhə yeri qoymayan mükəmməl bilik nəzərdə tutulur ki, o, insanı daima fəaliyyət göstərməyə yönəldir.

ﭳ  ﭴ  ﭵ  ﭶ  ﭷﭸ  ﭹ   ﭺ  ﭻ  ﭼ  

(5) “Onlar öz Rəbbindən gələn doğru yolda­dırlar. Məhz onlar nicat tapanlardır”

Yuxarıda sadalanan tərifəlayiq keyfiyyətlərə malik olan möminlər öz Rəbbindən gələn müdrik rəhbərliyə riayət edirlər. “Hüda” (“doğru rəhbərlik”) sözü müəyyən artiklsiz işlədilmişdir ki, bu da onların seçdik­ləri yolun möhtəşəmliyini vurğulayır. İnsanın sağlam baxışlara malik olması və düzgün əməllər etməsi üçün hansı rəhbərlik əzəmətli ola bilər? Ancaq belə bir rəhbərliyi haqlı olaraq gerçək adlandırmaq olduğu halda, bütün yerdə qalanlar yanlışlıqlardan başqa bir şey deyildir.

Qeyd etmək lazımdır ki, doğru rəhbərlik xatır­lanarkən Uca Allah “alə” ön şəkilçisindən istifadə et­miş­dir ki, o, yüksək mövqeyə işarə edir, halbuki yan­lışlığı ifadə edərkən “fi” ön şəkilçisi işlədilmişdir ki, bu hazır­kı vəziyyətdə zəlalətə batmağa işarə vurur. Uca Allah buyurur: “...Elə isə biz və ya siz (ikimizdən biri) ya doğru yolda, ya da açıq-aydın azğınlıq içində­dir”( Səba, 34/24).

Bu onunla izah edilir ki, doğru rəhbərlik onun tərəfini saxlayanı ucaldır, yanlışlıq isə onda batıb qalanı alçaldır.  

Sonra Fövqəluca Allah bildirir ki, təqvalı möminlər hökmən uğur qaza­na­caqlar. Bu o deməkdir ki, onlar istədiklərinə və onlara vəd edilən­lərə nail olacaqlar, dəhşətli və xoşagəlməz nə varsa, hamısından xilas edi­ləcək­lər. Allah xüsusilə qeyd edir ki, onlar yeganə uğur qazananlardır, çünki onların yolu, böyük müvəffəqiy­yətə aparan vahid yoldur, halbuki qalan bütün yollar insanı bədbəxtliyə, məhvə və ziyana uğradır. Məhz buna gö­rə, Fövqəluca Allah həqiqi iman gətirmiş şəxslərin sifətlərini xatırla­dandan sonra, öz imansızlıqlarını inadkarcasına müdafiə edən və Onun Elçisinə (s.ə.s.) müqavimət göstərən kafirlərin sifətləri haqqında xəbər verir.

ﭑ     ﭒ  ﭓ    ﭔ  ﭕ  ﭖ  ﭗ  ﭘ    ﭙ      ﭚ   ﭛ  ﭜ 

(6) (Ya Rəsulum!) Həqiqətən, kafirləri əzabla qorxutsan da, qorxutmasan da, onlar üçün birdir, iman gətirməzlər”.

Fövqəluca Allah kafirlik onların ayrılmaz sifətlərinə çevrilmiş imansızlar haqqında xəbər verir. Belə insanları kafirlikdən uzaqlaşdırmaq mümkün deyil, çünki onlar heç bir təbliğata, öyüd-nəsihətə baxmayaraq, kafirliyə etiqadlarında davam edəcəklər. Onlara cəza veriləcəyi haqqında xəbərdar­lıq etsən də, etməsən də, əsil imana tərəf üz döndərməyi rədd edəcəklər. Bilmək lazımdır ki, əslində, kafirlik, Allahın Elçisinin (s.ə.s.) təbliğ etdiyi dini tamamilə və ya qismən inkar et­məkdir. Kafirlər bu təbliğatdan xeyir götürmək istəmirlər, lakin həqiqəti bilərək, öz cahillikləri üzündən sonradan Allah qarşısında tövbə etmək imkanını əldən buraxırlar.

Fövqəluca Allah bu ayə ilə kafirlərin İslamı qəbul edəcəklərinə ümid bəsləməsini və onların iman gətirməkdən boyun qaçırmalarına məyus ol­masını Öz Elçisinə (s.ə.s.) sanki qadağan etmişdir. Sonra Fövqəluca Allah onlara iman gətirməyə səbəb olan maneələr haqqında bildirərək buyurur:

ﭝ  ﭞ  ﭟ  ﭠ  ﭡ  ﭢﭣ  ﭤ   ﭥ  ﭦﭧ  ﭨ  ﭩ  ﭪ  ﭫ 

(7) “Allah onların ürəyinə və qulağına möhür vurmuşdur. Gözlərində də pərdə vardır. Onları böyük bir əzab gözləyir!”

Onların qəlbinə və eşitmə qabiliyyətinə vurulmuş möhür imanın kafirlərin qəlbinə daxil olmasına yol vermir və buna görə də onlar özlərinə xeyirli olan şeylərə əhəmiyyət vermir və qulaq asmırlar. Gözlərində olan örtük onların nədən xeyir əldə edə biləcəklərini görməyə mane olur. Elmə və xeyirxahlığa aparan bütün yollar onların qarşısında bağlanmışdır və onların nemət qazanacaqlarına ümid etmələri mənasızdır. Onlar bu imkan­dan məhrum edilmiş, qarşılarında haqq dinə aparan bütün yollar qapan­mışdır, çünki onlar özləri iman gətirməkdən boyun qaçırmış və əsil həqi­qət onlara aydın olduqdan sonra ona müqavimət göstərmişlər. Bununla əlaqədar Fövqəluca Allah buyurur: “Biz onların ürəklərini və gözlərini əv­vəl­cə ona (Qurana və ya göndərdiyimiz hər hansı ayəyə) iman gətirmə­dikləri kimi tərsinə çevirərik...” (Ənam, 6/110). Bu dünyada kafirlərin cəzası budur, Axirət həyatında isə onları böyük cəza, əbədi Cəhənnəm əzabı və Qüdrətli Hökmdarın hədsiz qəzəbi gözləyir.

ﭬ  ﭭ      ﭮ  ﭯ  ﭰ  ﭱ  ﭲ  ﭳ     ﭴ  ﭵ  ﭶ  ﭷ  

(8) “İnsanlar içərisində elələri də vardır ki, iman gətirmədikləri halda: “Biz Allaha və Qiyamət gününə iman gətirdik“, - deyirlər”.

Fövqəluca Allah özlərini üzdə müsəlman kimi aparan, qəlbən isə kafir olan ikiüzlü münafiqlər haqqında xəbər verir. Bilmək lazımdır ki, burada ikiüzlü adı altında nümayişkaranə dindarlıq nəzərdə tutulur ki, onun arxa­sında gizlənən şər və şərəfsizlikdir. Bu tərif təkcə etiqadında münafiqlik olana deyil, davranışında münafiqlik olana da aiddir. Allahın Elçisi (s.ə.s.) bu barədə demişdir: “Münafiqi onun üç keyfiyyəti büruzə verir: o bir şey haqqında danışanda, yalan deyir; söz ve­rəndə yerinə yetirmir; ona etibar edildikdə, etibarı doğ­rultmur”. Hədi­sin başqa bir variantında deyilir: “Əsil münafiq aşağıdakı dörd xüsu­siyyəti özündə cəm­ləşdirən kəsdir: ona etibar edildikdə, etibarı doğrult­mur; bir şey danışdıqda, yalan söyləyir; kimlə müqa­vilə bağla­yırsa, onu pozur; biri ilə mübahisə etdikdə, özünü ləyaqətsiz aparır”. Etiqadda mü­nafiqliyə gəl­dikdə isə, o, insanı İslamdan çıxarır. Quranın bu və digər surə­lərində, Uca Allah münafiqləri təsvir edərkən, məhz münafiqliyin bu sonuncu formasından bəhs edir.

İslam tərəfdarları arasında Muhəmməd Peyğəmbərin (s.ə.s.) Məkkədən Mədinəyə hicrət etməsinədək və hicrət etdikdən sonra Bədr döyüşü baş verənə qədər münafiqlər yox idi. Həmin döyüşdə Allah müsəlmanlara qələbə bəxş etdi, möminləri ucaltdı və Mədinədə yaşayan kafirləri rəzil etdi. Öz canlarından ötrü keçirdikləri qorxu hissi və müsəlmanları aldatmaq istəyi onlardan bəzilərini özlərini gözə soxmaq üçün İslama girməyə vadar etdi. Onlar bu yolla öz canlarını və var-dövlətini qoruyub saxlamağa ümid edirdilər. Zahiri görünüş etibarı ilə, onlar müsəlman görkəmində olsalar da, ancaq qəlbən kafir qalmışdı­lar. Belə olduqda, Allah möminlərə rəhm edərək, münafiqlərin xüsusiy­yət­lərini onlar üçün təsvir etdi ki, möminlər onları tanısın, onların söz­lərinə və əməllərinə aldanmasınlar və onların yaramazlıqlarından qoruna bilsinlər.

Uca Allah buyurur: “Münafiqlər ürəklərində olanları xəbər verəcək bir surənin nazil edilməsindən çəkinirlər...” (Tövbə, 9/64).

Allah belə bir surəni nazil etdi və onda həmin mürtədlərin əsas xüsusiy­yətlərini təsvir etdi. Onlar bəyan edirlər ki, Allaha və Qiyamət gününə iman gəti­rib­lər. Amma əsil həqiqətdə onlar qəlblərində olmayan­ları deyirlər. Onlar – yalan­çıdırlar, çünki haqq dinə ibadət edənlərin söz­ləri baxışları ilə ziddiyyət təşkil etmir. İkiüzlü münafiqlərə gəldikdə isə, onlar öz sözləri ilə Allahı və Onun iman gətirmiş qullarını aldatmaq istəyirlər.

ﭸ  ﭹ  ﭺ  ﭻ  ﭼ  ﭽ  ﭾ   ﭿ    ﮀ  ﮁ  ﮂ 

(9) “Onlar elə güman edirlər ki, (qəlblərində olan küfrü giz­lətməklə) Allahı və möminləri aldadırlar. Bilmirlər ki, əslində ancaq özlərini aldadırlar”.

Burada aldatmaq dedikdə, əsil münasibətini gizlətmək məqsədilə öz niyyətinə nail olmaq üçün süni bir münasibət göstərmək nəzərdə tutu­lur. Bunun əsasında münafiqlər Allahla və Onun qulları ilə öz münasibət­lərini qururlar. Lakin onlar ancaq özlərini aldadırlar və bu da çox qəri­bədir. Adətən, bir nəfər bir başqasını aldatdıqda, ya istədiyinə nail olur, ya da heç nə əldə edə bilməsə də, heç nəyi də itirmir. Amma münafiqlər özlərinə ziyan vururlar. Onlar sanki fitnə-fəsadı ona görə törədirlər ki, özlərini məhv etsinlər və özlərini aldatsınlar, çünki onlar Uca Allaha zərər vura bilməzlər və möminlərə də xətər yetirmək qüvvəsində deyillər. Onlar malını və canını xilas etmək üçün özlərini mömin kimi göstərərkən din­dar­lara az da olsa zərər vurmurlar. Onların fitnəkarlıqları ancaq özlərinə qarşı çevrilərək, onları biabırçılığa və dünyəvi həyatda şərəfsizliyə qərq edir. Hər dəfə, onlar müsəlmanların gücünü və qüdrətini görəndə həd­siz matəmə batırlar. Axirət günü isə onlar layiq olduqları əzablı, ağrıdıcı və dəhşətli cəzaya düçar ediləcəklər. Çünki onlar haqqı yalan saydılar, iman gətirməkdən boyun qaçırdılar və günaha qurşandılar. Lakin onlar o dərə­cədə cahil və axmaqdırlar ki, bunu dərk etmək iqtidarında deyillər.

ﮃ  ﮄ  ﮅ  ﮆ  ﮇ  ﮈﮉ   ﮊ  ﮋ  ﮌ  ﮍ  ﮎ         ﮏ  ﮐ 

(10) “Onlar ürəyində mərəz (nifaq və həsəd mərəzi) var. Allah onların (şəkk, kin və nifiq) mərəzini daha da artırar. Yalan dedikləri üçün onlar şiddətli bir əzaba düçar olacaqlar!”

Bu ayədə xəstəlik adı altında şəkk-şübhə, inamsızlıq və münafiqlik nəzərdə tutulur. Bilmək lazımdır ki, qəlb iki xəstəliyin: saxta şübhələrin və alçaq ehtirasların təsiri altında pozula bilər. İmansızlıq, münafiqlik və bidət qəlbi korlayan şübhələr olduğu halda, zina, əxlaqsızlığa meyl və itaətsizlik alçaq həvəslərə aludəliyə aiddir. Uca Allah bununla əlaqədar buyurur: “...Allahdan qorxacağınız təqdirdə siz (başqa) qadınların heç biri kimi deyilsiniz. (Sizin qədir-qiymətiniz, məqamınız daha yüksək­dir. Allahdan qorxsanız, daha şərəfli olarsınız). Buna görə də (yad kişilərə) yumşaq (əzilə-əzilə) danışmayın, yoxsa qəlbində mərəz (şəkk, nifaq və günah mərəzi) olan tamaha (özgə təmənnaya) düşər....” (Əhzab, 33/32)

Ayədə zinakarlığa alçaq meyldən bəhs edilir. Qəlb, bu iki xəstə­likdən xilas olduqdan sonra, sağlam adlandırıla bilər. Ancaq bu halda insan möhkəm iman və əqidə sahibi ola, itaətsizlikdən çəkinə və pis əməllərdən qoruna bilər.

Bu ayə fasiqi günah etməyə sövq edən Allahın müdrikliyinin dəli­lidir. Günahkarlar etdikləri cinayətləri üzündən özlərini cəzaya məhkum edən yeni-yeni günah əməllər törədirlər. Bu barədə Uca Allah buyurur: “Biz onların ürəklərini və gözlərini ilk dəfə ona iman gətirmədikləri kimi tərsinə çevirərik...”( Ənam, 6/110).

“...Onlar (haqdan) üz döndərdi. Allah (Özünə asi olan) fasiqləri doğru yola yönəltməz!” (Saff, 61/5).

“Qəlblərində mərəz (şəkk-şübhə, nifaq) olanlara gəldikdə isə, (hər bir surə) onların murdarlığı (küfrə, nifaqı) üstünə bir murdarlıq da gətirər və onlar kafir olaraq ölərlər!” (Tövbə, 9/125).

Bütün bu deyilənlərdən belə bir nəticə çıxır ki,  törədilmiş günaha görə cəza – növbəti günahların işlədilməsidir və bununla yanaşı, yerinə yetirilmiş xeyirxah əmələ görə əcr almaq – növbəti xeyirxahlıqdır. Uca Allah buyurur: “Allah doğru yolda olanların doğruluğunu artırar...” (Məryəm, 19/76).
http://bakisahili.blogspot.com/2011/01/muqdds-quran-tfsiri-davami.html

http://bakisahili.blogspot.com/2011/01/muqdds-quran-tfsiri-davami.html

http://www.blogger.com/post-create.g?blogID=5656967914099337504